Mirjam Foekema

Ik heb een waardevolle dag beleefd op hét Dementiecongres. Tijdens dit congres was ik aanwezig om ons vakblad DementieVisie meer onder de aandacht te brengen bij de bezoekers.

Met behulp van een mentimeter ontdekte ik hoe divers het publiek is. Bijna iedereen heeft een andere werkgever, bekleedt een andere functie of kijkt op een unieke manier naar de uitdagingen in de zorg. Het was prachtig om zoveel betrokken mensen te ontmoeten die zich inzetten voor goede zorg voor mensen met dementie. Er was ontzettend veel waardevolle informatie, maar ik deel graag enkele van mijn persoonlijke hoogtepunten

De dag begon met Yvon Kanters, die als opening een prachtig lied zong: ‘Het zijn de kleine dingen die het doen.’ Dit lied vatte perfect de kern van goede zorg voor mensen met dementie samen.

Karin Willemse, auteur van het boek ‘Ontwarren’ en ervaringsdeskundige op het gebied van geheugenverlies, deelde haar inzichten. Zij benadrukte hoe belangrijk het is om het verhaal van mensen met dementie zelf te delen. Hoewel ze zich veel details uit haar eigen periode van geheugenverlies niet meer herinnert, staan haar intense gevoelens haar nog helder bij. Zo sprak ze over de angst om te verdwalen en de overweldigende emoties die gezang kunnen oproepen. Wanneer het brein niet meer met woorden werkt, worden gevoelens des te sterker. Bezoek van iemand die zij niet meteen herkende, zorgde vooral voor emotionele reacties zoals ongemak bij de ander. Ze legde uit hoe spiegelneuronen hierbij een rol spelen: wat je aan emoties toont, krijg je vaak terug. De uitspraak ‘moeder verdween in de mist’ gaat over het verdwijnen van cognitieve functies, maar het gevoelsleven blijft juist  helder en intenser. Mensen met dementie beleven emoties op een heel diepe manier en kunnen ons zelfs nieuwe inzichten bieden. Durf te leren van mensen met dementie!

Francien van der Ven is een voorstander van het open deuren beleid. Ze gelooft in het belang van eigen regie: als je vrij bent om te gaan, kies je vaak juist om te blijven. Soms kan ons gevoel van verantwoordelijkheid die eigen regie beperken. Denk bijvoorbeeld aan uitspraken als: ‘Blijf maar zitten, dan weet ik zeker dat je niet valt.’ Dit komt natuurlijk voort uit goede bedoelingen, maar het is iets om verder over na te denken. Taal speelt een belangrijke rol! Bij ons werken aandachtsvelders—een term die misschien niet in het woordenboek staat, maar die we wel vaak gebruiken. Het toont hoe belangrijk taal is. Denk bijvoorbeeld aan het verschil tussen een welkomsgesprek en een opnamegesprek. Een welkomsgesprek klinkt meteen veel vriendelijker en toegankelijker. Ook de manier waarop je vragen stelt maakt een groot verschil. Het is een kunst om mensen te verleiden tot actie en initiatief. Hoe denk je over situaties waarin bewoners elkaar helpen, bijvoorbeeld bij het drinken van koffie? Francien daagt ons uit om na te denken over de kern van onze zorg: Is je doel om je bewoners in leven te houden, of om ze écht te laten leven?

Patty van Belle en Rini Blankers vertelde over de Methode Demenzien. De methode Demenzien is ontwikkeld als een vervolg op ‘Hooi op je vork’. Deze methode richt zich op betekenisvol contact, afgestemde activiteiten en zorgmomenten. Het bestaat uit een driegesprek tussen de persoon met dementie, hun naaste en de zorgverleners. Het doel is om de persoon echt te leren kennen en de vraag achter de vraag te ontdekken. Dit is een systematische manier om gedrag beter te begrijpen. Hoe willen we omgaan met onbegrepen gedrag? Het begint allemaal met écht zien wie de persoon met dementie is. Het zou heel waardevol zijn als de levensgeschiedenis van iemand ergens vastgelegd wordt. Eigenlijk zoeken we naar de gebruiksaanwijzing van een persoon. Ook hier geldt: het zijn de kleine dingen die het doen. Een voorbeeld uit de praktijk: een vrouw in een verpleeghuis had ’s nachts onrust en liep met haar dekbed door de gang. Ze werd vaak terug naar bed gebracht, zonder succes. Uiteindelijk bleek dat een simpele aanpassing haar hielp: een laken tussen haar en haar dekbed. Ze was gewend te slapen onder een laken en deken in plaats van een dekbed. Door haar gewoontes te respecteren, was het probleem eenvoudig op te lossen. De belangrijkste boodschap van deze methode is: blijf nieuwsgierig naar de bewoner of patiënt. Maar ook naar elkaar, ongeacht iemands rol of positie. Dat zorgt voor voldoening en plezier voor iedereen.

Invloed van Geluid op het Gedrag van Mensen met Dementie,  door Yvonne Lesman en Hennie Jorritsma-Bolhuis, namens de implementatiegroep Veilige Geluidsomgeving van het UNO-UMCG. Tijdens de dagelijkse gang van zaken in de zorg speelt geluid een grote rol. Maar wat doen we onze mensen met dementie eigenlijk aan? Zelfs iemand met een gezond brein kan moeite hebben met al die geluiden. Laat staan iemand met een kwetsbaar of beschadigd brein… Uit recent onderzoek blijkt ook dat veel mensen slecht slapen in ziekenhuizen. Geluiden zoals piepende pompen en personeel dat op hakken of klompen loopt, zorgen voor verstoring. Voor mensen met dementie is dit nog moeilijker: geluid komt bij hen ongefilterd binnen. Daarbij komt vaak gehoorverlies voor, waardoor het nóg lastiger wordt om geluiden te plaatsen of te begrijpen. Als prikkels te heftig worden, kunnen wij onze ogen sluiten, maar niet onze oren. Hoe iemand geluid ervaart—chaotisch, rustgevend, saai of juist levendig—is heel persoonlijk. Tijdens het onderzoek werd de speciaal ontworpen app MoSART+ ingezet. Deze app helpt om doelbewust omgevingsgeluiden te creëren en richt zich vooral op het zorgteam. Het doel? Bewustzijn creëren over hoe geluid gedrag beïnvloedt. Het kan helpen om als team te praten over het effect van geluid, maar je kunt het ook zelf ervaren. Ga eens in een ruimte zitten, sluit je ogen en luister goed. Wat hoor je allemaal? Geluiden waar je normaal niet bij stilstaat, kunnen ineens opvallen.

Yvon Kanters zong het prachtige lied ‘Mag ik dan bij jou!’. Dit lied werd gekozen als het mooiste nummer van de herinneringen top 50 van 2025.

Vervolgens las Hugo Borst voor uit zijn boek ‘Ach moedertje’. Hij koos een hoofdstuk over een kleurrijke bewoner van een verpleeghuis. Een geweldig en meeslepend verhaal! Toch is het teleurstellend om te horen dat we eigenlijk weer terug zijn bij de situatie van vóór het manifest van Hugo en Karin van Gameren. Dit manifest gaf vier jaar hoop en ruimte voor verbetering. Maar nu? Moeten zij nu een manifest 2.0maken of is het aan ons, zorgproffesionals, om zelf in actie te komen?

De dag werd afgesloten door hersenwetenschapper Erik Scherder, met ondersteuning van Yvon Kanters. Met zijn bekende humor begon Erik met de woorden: “Dit is uw brein, hier zit uw neus, mooi hè! Ben ik de enige die hier enthousiast over is? Zeg even ja of nee! Helder!” Zijn presentatie was weer heerlijk verfrissend. Hij legde uit dat schade aan het brein, in dit geval aan de frontale en pariëtale schors, problemen kan veroorzaken bij het filteren van prikkels. Door de schors op de juiste manier te stimuleren, kunnen deze filters weer verbeteren of zelfs herstellen. Hij vertelde ook over de reis die klanken van muziek afleggen: via het oor gaan ze eerst naar de hersenstam, dan naar de schors, en uiteindelijk pas naar het filter. Volgens Erik begint gezond ouder worden al bij actief zijn in je jeugd. Preventie is dus een belangrijke boodschap om mee te nemen!

Met dank aan alle sprekers!

De commissie ethiek van het Franciscus heeft enige tijd geleden weer een mooie bijeenkomsten georganiseerd. Dit keer waren Shanti Bolt & Deborah Levi (adviseurs van VWS) van het centrum van Ethiek en Gezondheid (CEG) te gast in Rotterdam. Zij hebben een publicatie geschreven met als Thema ‘Code rood’ en nemen ons vanavond mee.

De avond startte met een ongeplande situatie in ons personeelsrestaurant waar de bijeenkomst plaats vond. De op te warme poffertjes in de magnetron in de ruimte, hadden inmiddels de alarmfase ‘Code zeer zwart’ bereikt. Dit was te merken aan de lucht en de rookontwikkeling. Inmiddels was in het personeelsrestaurant de ‘Code bijna brandweerrood’ bereikt, gelukkig voortijdige opgelost door onze eigen BHV-ers. Met de buitendeuren open om te luchten ging de ‘Code bijna brandweer rood’ al snel over in ‘Code vrieskou’. Na de vele woordgrappen over de situatie konden we beginnen.

Als warming-up voor deze avond een stellingenspel:

Stelling: Ga je in je zorgverlening voor een 10 of neem je genoegen met een 6?

Mijn eerste reactie: Persoonlijk ga ik altijd voor een 10 ondanks de schaarse middelen! Maar dit is niet gewoon een 10 voor mijn inzetpoging? Er het beste van maken binnen de mogelijkheden die ik heb? Hiermee zal de zorg voor de patiënten uiteindelijk misschien toch uitkomen op die 6 of  7. 

Maar wat als ik 3 patiënten goed help en de rest van de 27 niet? Of verdeel ik dan mijn schaarse tijd over al mijn 30 patiënten en geef ik hen allemaal een beetje… Eigenlijk is dit eenzelfde vraag als de vorige stelling: Geef ik 3 patiënten een 10 of geeft ik 30 patiënten een 6?

Dilemma’s die toch veel met elkaar samenhangen, leiden tot een onbehaaglijk gevoel van weerstand.

Code rood:

Een gezondheidscrisis zoals de COVID-19-pandemie legt een enorme druk op de al schaarse middelen in de zorg. In een langdurige crisis ontstaat een dilemma tussen acute en niet-acute zorg. Op korte termijn lijkt de keuze om altijd acute zorg voorrang te geven eenvoudig te rechtvaardigen, maar op lange termijn ontstaan complicaties. Het langdurig prioriteren van spoedpatiënten kan namelijk nadelige gevolgen hebben voor de gezondheid van anderen. Patiënten die lang moeten wachten op niet-acute, planbare zorg kunnen zodanig verslechteren dat onherstelbare schade ontstaat, ze alsnog acute zorg nodig hebben, of zelfs overlijden. Wanneer de schaarste in de planbare zorg lang aanhoudt, zal de zorg anders georganiseerd moeten worden. Dat roept ethische dilemma’s op.

Code zwart, een term zoals in de COVID-tijd gehanteerd werd, is wezenlijk anders. Hierbij gaat het om (onmogelijke) keuzes tussen twee acute situatie. Diegene die je behandeling bied maakt kans op overleven. Maar bij diegenen die je niet die behandeling bied is de kans op overlijden groot. 

Zorgverleners hebben een ‘rule of rescue’, wat verwijst naar de morele verplichting van zorgverleners om te proberen een leven te redden wanneer iemand in directe levensgevaar verkeert, ongeacht de kosten of middelen die daarvoor nodig zijn. Het is een diepgeworteld instinct en ethisch principe dat ernaar streeft direct lijden en dood te voorkomen. Dit kan soms leiden tot moeilijke beslissingen vooral wanneer middelen beperkt zijn.

Workshop: rad van Onfortuin

In deze workshop moesten we vijf totaal verschillende patiënten verdelen. Het zijn patiënten vanuit verschillende leeftijdsgroepen, vanuit verschillende achtergronden, met verschillende aandoeningen. We gaan dus eigenlijk ‘appels met peren’ vergelijken. Er moeten keuzes gemaakt worden! Dit moeten we doen aan de hand van drie morele uitgangspunten:

1. Meest efficiënte inzet middelen en hierdoor meeste gezondheidswinst:

We kiezen ervoor om patiënt Celine op 1 te zetten. Zij heeft namelijk zowel gezondheidswinst voor zichzelf bij behandeling van de aandoening. Als gezondheidswinst voor anderen door haar maatschappelijke functie, zij is namelijk IC verpleegkundige. 

De discussie aan tafel was beperkt, en konden het binnen de tijd eens worden. Echter had een ieder een schuldgevoel: Is de keus zoals hij er nu ligt wel de juiste om te doen?

2. Gelijkwaardigheid zo zijn er gelijke kansen en gelijke toegang tot zorg.

Hierin hebben we gekozen voor een loting. Vijf patiënten, gelijke kansen. Hierbij stond de geriatrische patiente Bo op 1. Bij de vorige manier van keuzes maken zou zij gezien leeftijd mogelijk niet meer volledig herstellen en nog langere tijd van zorg afhankelijk zijn achteraan zijn beland..

Aan onze tafel ontstond, na de loting, een discussie of dit wel gelijkwaardigheid was? Is op basis van urgentie dan misschien meer gelijkwaardigheid? 

Ons leken de ‘bijwerkingen’ van deze methode ook lastig. Gaan patiënten en familie deze willekeurige manier van keuzes maken accepteren? De vrees is dat dit tot veel agressie (door onbegrip en frustratie) zou kunnen leiden. Aan een andere tafel ontstond een discussie over de praktische haalbaarheid van loting op bv de SEH. Conclusie: lastig toepasbaar in de praktijk.

3. Op behoefte daarbij geeft kwetsbaarheid juist voorrang geven. 

Hierbij lag al snel de volgorde van acute medische noodzaak voorop. Maar als dan de volgorde ligt ontstaat de discussie: Wie bepaald nu wat voorrang krijgt? Medische kwetsbaarheid of maatschappelijke kwetsbaarheid? Ook dit lijkt ‘appels met peren’ vergelijken. Toch voor mijzelf van mening dat medische kwetsbaarheid in dit geval boven maatschappelijke kwetsbaarheid gaan. Patiënt Ali en patiente Eva maken het ons niet gemakkelijk! Binnen de beschikbare tijd kwamen we niet tot een eensgezinde volgorde. We eindigde met een stand van zaken en geen definitieve uitkomst.

Ik wil hier helemaal niet over nadenken en deze keuze niet hoeven te maken, wetend dat ik hoe dan ook patiënten  tekort ga doen. Maar ik ben mij wel bewust van dit de realiteit op dit moment in de zorg is. En dat ik er dus niet om dit dilemma heen kan! Dan moet ik eigenlijk de standaard van kwaliteit van zorg die ik altijd hanteerde loslaten. Hmmm, rouw?

Oh dat is leuk wakker worden vandaag!

Ik het ‘Het grote prentenboek’ van Kristel van Klaveren gewonnen voor de huiskamer van Geriatrische Trauma Unit in het Franciscus

Dank jullie wel Dementie academie! Hier gaan ze vast blij mee zijn.

Een mooi boek als aanknopingspunt voor vele mooie gesprekken met onze overitris he patienten. Hopelijk draagt dit een klein steentje bij aan het welzijn van onze vaak zeer kwetsbare patiënten.

Het ziet ernaar uit dat het gaat lukken dat mijn vijfde boek, Pareltjes uit mijn spreekkamer, op 1 oktober uitkomt! Het eerste deel wordt nu helemaal nagekeken.

In mijn spreekkamer verdwijnen de medische diagnoses vaak naar de achtergrond en komen de persoonlijke verhalen naar voren. Dit boek biedt een inkijkje in de bijzondere gesprekken die ik heb mogen voeren met prachtige, maar ook kwetsbare oudere patiënten. Verhalen die gaan over menselijkheid, veerkracht en de waarde van het moment.

Ik hoop dat deze pareltjes niet alleen raken, maar ook inspireren.

Blijf hier op de hoogte over het uitkomen van het boek.
Iedereen bedankt voor alle steun op deze bijzondere reis!

Vandaag markeer ik een bijzonder moment in mijn leven: 10 jaar als schrijver. Het is een decennium geweest van verhalen vertellen, hartverwarmende ontmoetingen, en het vastleggen van de meest waardevolle momenten van de mensen die ik in mijn spreekkamer heb ontmoet.

In deze jaren heb ik geleerd dat achter elke diagnose een uniek en waardevol persoon schuilt. Mijn schrijven is altijd gericht geweest op het benadrukken van deze menselijke kant, het belang van persoonlijk contact, en het zich gehoord en begrepen voelen.

Mijn schrijfreis begon met Roy, een zeer bijzondere persoonlijkheid uit het verzorgingshuis waar ik toen werkte. Zijn levensverhaal, hoe hij met dementie omging, en de impact die dit proces had op hem, zijn vrouw en dochter, heeft mij enorm veel inzicht gegeven. Dit heeft geleid tot mijn eerste boek, “Van persoonlijkheid naar dementie.”

Daarnaast heb ik twee andere verhalenbundels geschreven: “Pareltjes uit de ouderenzorg” en “Pareltjes vanaf de geriatrische trauma unit.” Ook heb ik een verhalenbundel samengesteld over de coronatijd, een verzameling verhalen met een lach en een traan.

Met trots kondig ik aan dat mijn vijfde boek, “Pareltjes uit mijn spreekkamer,” nu op 1 oktober zal verschijnen. Dit derde deel van mijn verhalenbundels is een verzameling van de mooiste contactmomenten uit mijn spreekkamer. Verhalen die niet alleen de medische kant belichten, maar vooral de mens achter het verhaal.

Daarnaast ben ik verheugd om de winnaar van de winactie van mijn boekenpakket bekend te maken. Gefeliciteerd aan Hanny Snoeij-Warnaar! Ik hoop dat je dochter geniet en geïnspireerd raakt van deze verzameling verhalen die mijn reis als schrijver markeren. Ik wens haar veel leesplezier!

Dank aan iedereen die mij heeft gesteund en geïnspireerd in deze reis. Op naar nog vele jaren van ontmoeten, schrijven en delen!

#Schrijven #Jubileum #Inspiratie #VanPersoonlijkheidNaarDementie #PareltjesUitDeOuderenzorg #PareltjesVanafDeGeriatrischeTraumaUnit #CoronaDagboek #PareltjesUitMijnSpreekkamer #Auteur #dementie #kwetsbareouderen #ouderenzorg #geriatrie #geriatrieverpleegkundige 

Om mijn 10-jarig jubileum als schrijver te vieren en het nieuwe jaar goed te beginnen, start ik met een speciale kortingsactie! De komende vier weken kun je iedere week een boek met korting aanschaffen, maar deze korting geldt alleen als je het boek persoonlijk bij mij bestelt. En als kers op de taart, hebben we op 14 februari een hele leuke actie gepland.

Met veel enthousiasme kondig ik de komst van mijn nieuwe boek aan: “Pareltjes uit de spreekkamer”, dat (onder voorbehoud van voldoende inhoud) op 1 oktober 2025 verschijnt. Dit boek biedt een prachtige weergave van de bijzondere gesprekken vanuit mijn eigen spreekkamer.

Laten we samen een jaar vol mooie gesprekken en inspirerende momenten tegemoet gaan!

Het uitkomen van mijn 5e boek: “Pareltjes uit de Spreekkamer” wordt iets later dan gepland! Oorspronkelijk stond de datum op 14 februari 2025 gepland, een mooie datum omdat ik dan precies 10 jaar schrijf. Maar om het boek nog completer en mooier te maken, verschuif ik de lancering naar 1 oktober 2025. (internationale ouderendag is ook een mooie dag)

Waarom? Het boek is al voor twee derde gevuld met prachtige, inspirerende verhalen, maar ik ben nog op zoek naar die laatste pareltjes. Ik wil er zeker van zijn dat elk verhaal de diepte en impact heeft die het verdient. Dus, ik neem graag de tijd om dat laatste stukje verzameling af te ronden.

Alvast bedankt voor jullie geduld! Ik kijk er enorm naar uit om mijn “pareltjes” met jullie te delen. Zo nu en dan kunnen jullie wat voorproefjes lezen. Met veel trots presenteer ik jullie vast de prachtige kaft van dit boek!

Foto gemaakt door: Richard de Heus

Tijdens de voorbereiding van mijn spreekuur stuit ik op een foto in het patiëntendossier van een patiënt die vandaag gaat komen. Qua uitstraling heb ik al een beeld van hem en de man ook al een beroep aangemeten, al kon ik er op dit moment nog geen vinger opleggen.

Bij binnenkomst in de spreekkamer blijkt deze 80-jarige meneer, een hele grote man te zijn, stevig gebouwd met een buikje. Prachtig grijs haar, een mooie lange baard en hele dikke wenkbrauwen. De pretogen met flinke lachrimpels en het blosje op de wangen achter de bril maken het plaatje echt compleet.

Er volgt een aangenaam gesprek, waarbij ook het werk wat meneer gedaan heeft ter sprake komt. Hij vertelt dat hij een kind uit een gezin van 12 is. En dat het in die tijd heel normaal was dat je snel ging werken om financieel bij te dragen om zo het gezin draaiende te houden. Als 12-jarige jongen moest hij gaan werken en begon hij als schillenjongen(boer). Dat betekende met een houten kar langs de deuren, hard roepen dat je eraan kwam, om op die manier dan emmertjes met bijvoorbeeld aardappelschillen op te halen. Deze werden dan weer gekookt en uiteindelijk gevoerd aan de varkens op de boerderij. Die houten kar was dus eigenlijk zoals de huidige groene kliko. Daarna is hij gaan werken als bijrijder op de vrachtwagen. En later als chauffeur op een oliewagen en op zeer grote vrachtwagens. Het opladen van materiaal ging toen over het algemeen zonder hulpmiddelen zoals liften en palletwagens, gewoon met eigen (in het geval van mijn patiënt met hele grote) handen en spierkracht. De laatste jaren van zijn werkzame leven heeft hij rioleringen gereinigd voor de gemeente. Kortom, altijd zwaar werk gedaan en nooit stil gezeten.

Ik vraag hem wat hij nu nog doet om zijn tijd een beetje te vullen… Hij verzekert mij ervan dat hij nog steeds tijd te kort komt! Hij staat nog steeds regelmatig met diverse kramen op de rommelmarkt, inclusief het neerzetten en opruimen van de kramen zelf. En….

(nu komt het)

… in de kerstperiode is hij nog altijd Kerstman op scholen, in lokale verzorgingshuizen en andere organisaties die hem inhuren.
Yes, ik wist het gewoon!!! Ik heb dé Kerstman in burger in mijn spreekkamer. Geef deze man een mooi rood pak aan, een kerstmuts op, een arrenslee onder zijn billen en het plaatje is echt compleet!

Aan het einde van het gesprek zeg ik: ‘Meneer R, uhhh Kerstman, ik wens u nog een fijne dag.’ Ik zie hem breedlachend mijn spreekkamer uitlopen, de gang in. Zonder om te kijken steekt hij nog even zijn hand op en zwaait nog even zoals alleen een kerstman dat doet. En ik hoor hem roepen: ‘Ho Ho Ho!’

Mijn dag kan niet meer stuk! Nu al zin in de kerst… even geduld nog, het is pas november.

#mooimens #prachtigedoelgroep #geriatrieverpleegkundige #passievoorzorg #poligeriatrie #dementie #ouderenzorg #hohoho #kerstman #schrijver #nieuwboek #pareltje #spreekuur #mooiegesprekken #auteur

Foto: geleend van het internet